Salvador Guillermo Allende Gossens – Μία από τις μεγαλύτερες μορφές παγκοσμίως, που έφυγε σαν σήμερα. Μία μορφή που ανήκε στον Αριστερό χώρο και αποτέλεσε παράδειγμα δημοκρατίας και αξιών για την εποχή του στη Νότια Αμερική.
Η βίαιη ανατροπή και ο θάνατος του ιδρυτή του Χιλιανού Σοσιαλιστικού Κόμματος και συνταγματικά εκλεγμένου (4.11.1970) ιστορικού Προέδρoυ της Χιλής Σαλβαδόρ Γκιγιέρμο Αγιέντε Γκόσενς, σαν σήμερα, πριν 43 χρόνια, στις 11 Σεπτεμβρίου του 1973, αποτελεί μία απο τις πιό μαύρες ημερομηνίες στην ιστορία του 20 αιώνα.
Μια ανατροπή που οδήγησε στο αιματηρό πραξικόπημα του στρατηγού Πινοσέτ (τον άνθρωπο που ο ίδιος ο Αγιέντε είχε τοποθετήσει ως επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων) στη Χιλή, αλλάζοντας την ιστορία της χώρας και βυθίζοντάς της στον εφιάλτη για 17 ολόκληρα χρόνια με μια από τις σκληρότερες δικτατορίες της σύγχρονης ιστορίας, κατά την οποία, σύμφωνα με τα επίσημα κρατικά στοιχεία των Επιτροπών καθώς και των Ηνωμένων Εθνών, ο αριθμός των θυμάτων ανήλθε σε 35.000 εκ των οποίων 28.000 άτομα βασανίστηκαν, 2.300 εκτελέστηκαν και 1.248 συνεχίζουν να είναι ακόμη “αγνοούμενοι”. Επιπλέον γύρω στις 200.000 υπολογίζεται ο αριθμός των εξορίστων ενώ αδιευκρίνιστος παραμένει ο αριθμός αυτών που “κρατήθηκαν” παρανόμως σε όλη τη χώρα κατά τις πρώτες ημέρες της δικτατορίας, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ούτε η κοινωνική τάξη, ούτε το φύλο ούτε η ηλικία – ο αριθμός υπολογίζεται σε 250.000, δηλαδή σχεδόν το 3% του τότε πληθυσμού της Χιλής! Μία από τους πολιτικές κρατούμενες που φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν τότε ήταν και η σημερινή Πρόεδρος της Χιλής Michelle Bachelet.
Το πραξικόπημα έβαλε τέλος σε μια κυβερνητική σοσιαλιστική εμπειρία τριών ετών χωρίς προηγούμενο. Η ανάληψη της εξουσίας από τον Aγιέντε ήταν για τις ΗΠΑ μεγαλύτερο χτύπημα και ανατρεπτικότερη ενέργεια ακόμη και από την κουβανέζικη επανάσταση του Φ. Κάστρο, αφού έθετε σε κίνδυνο τα συμφέροντά τους. Kατά συνέπεια το “όνειρο” του S.Allende “για ομαλή και ειρηνική μετάβαση στο δημοκρατικό σοσιαλισμό” έπρεπε να λάβει τέλος με κάθε τίμημα πριν να είναι αργά τόσο για τις ΗΠΑ όσο και για την αστική τάξη της χώρας που θα επλήγετο δραματικά.
Ο Σαλβαδόρ Αγιέντε, γιατρός, πολιτικός και (πρώτος μαρξιστής) Πρόεδρος της Χιλής (1970-1973), καταγόταν από μεγαλοαστική οικογένεια, είχε γεννήθηκε στο Βαλπαραϊσο το 1908 και πέθανε (“δολοφονήθηκε”, αυτοκτόνησε) στο Σαντιάγο το 1973. Το 1933 συνέβαλε στην ίδρυση του σοσιαλιστικού κόμματος της Χιλής, το 1937 διετέλεσε Υπουργός Υγιεινής και το 1945 εξελέγη μέλος της Γερουσίας για πρώτη φορά. Μετά από 2 αποτυχημένες υποψηφιότητες για την Προεδρία της χώρας (1952 και 1958) εξελέγη τελικά Πρόεδρος της Χιλής το 1970. “Για τον Αγιέντε οι δημοκρατικοί θεσμοί και κανόνες ήταν απαραβίαστοι. Βαθιά δημοκράτης σε σημείο εμμονής, αφιέρωσε την ζωή του στον μετασχηματισμό της πατρίδας του και τελικά πλήρωσε με τη ζωή του την αγάπη του για τον σεβασμό του νόμου και της δημοκρατίας”.
Οι δράσεις που ανέλαβε αμέσως μετά την εκλογή του ήταν να εφαρμόσει ένα “ευρύ πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων κρατικοποιώντας μεγάλες εκτάσεις γης (εκατομμύρια στρεμμάτων γης μοιράστηκαν σε ακτήμονες στο πλαίσιο των αγροτικών μεταρρυθμίσεων που έκανε), τον ορυκτό πλούτο της χώρας (τα ορυχεία χαλκού ανήκαν σε ξένα ιδιωτικά συμφέροντα και κυρίως σε Αμερικανούς επιχειρηματίες) και τις τράπεζες, αναδιοργάνωσε την εξωτερική πολιτική ξεκινώντας συνεργασία με την Κίνα και την Κούβα, ίδρυσε τον Αναπτυξιακό Συνεταιρισμό Ιθαγενών Πληθυσμών και το Ινστιτούτο Εκπαίδευσης των Mapuche (οι Μαπούτσε είναι οι αυτόχθονες κάτοικοι της νοτιοκεντρικής Χιλής και της νοτιοδυτικής Αργεντινής)”. Δηλαδή προέβη σε όλες εκείνες τις πράξεις που ήταν το κόκκινο πανί για την ελιτίστικη αστική τάξη της χώρας και βέβαια τα συμφέροντα των ΗΠΑ που έλυναν και έδεναν ανεβοκατεβάζοντας – σχεδόν πάντα υποστηρίζοντας στρατιωτικά πραξικοπήματα – κυβερνήσεις στην Λατινική Αμερική κατά τη δεκαετία του ’70. Γι΄αυτές τις μεταρρυθμίσεις και συνεργασίες ο Νίξον ορκίστηκε να τον ανατρέψει πάση θυσία και όπως είναι γνωστό η CIA και ο Χ. Κίσινγκερ ανέλαβαν την διοργάνωση του πραξικοπήματος – η πρώτη απόπειρα δωροδοκίας του στρατού της Χιλής απέτυχε με τον αρχηγό των Ε.Δ να παραμένει πιστός στο σύνταγμα και για το λόγω αυτό να βρεθεί δολοφονημένος λίγο αργότερα).
Μετά από τις αποτυχημένες προσπάθειες πραξικοπημάτων με την δωροδοκία του στρατού, οι ΗΠΑ κατέφυγαν στον οικονομικό στραγγαλισμό της χώρας δωροδοκώντας (ξοδεύτηκαν πάνω από μισό δις δολάρια για το λόγο αυτό) την απεργία των οδηγών φορτηγών μεταφοράς τροφίμων. Παρόλα αυτά όμως και παρόλες τις δυσκολίες που περνούσε η χώρα η δημοτικότητα του Αγιέντε αυξανόταν. Μπροστά σε αυτή την κατάσταση, οι ΗΠΑ κατέφυγαν στο γνωστό σχέδιο ζήτα (Plan Ζ) που οδήγησε στο τελικό πραξικόπημα του στρατηγού Αουγούστο Πινοσέτ με συγχρονισμένη επίθεση την 11η Σεπτεμβρίου 1973 στο Προεδρικό Μέγαρο La Moneda από ξηρά και αέρα.
Ο Αγιέντε δολοφονήθηκε κατά την είσοδο των στρατευμάτων στο Προεδρικό Μέγαρο (το 2011 μετά από εκταφή της σορού και αυτοψία που έγινε αποκαλύφθηκε ότι αυτοκτόνησε κατά την είσοδο των στρατευμάτων στο Προεδρικό Μέγαρο).
Στις 09:10 το πρωϊ της Τρίτης 11 Σεπτεμβρίου ο Σαλβαδόρ Αγιέντε απευθύνθηκε μέσω ραδιοφώνου για τελευταία φορά στο λαό της Χιλής:
“Σίγουρα αυτή είναι η τελευταία μου ευκαιρία να σας μιλήσω. Η Αεροπορία βομβάρδισε τους πύργους αναμετάδοσης του Ράδιο Πορτάλες και του Ράδιο Κορπορασιόν. Τα λόγια μου δεν εκφράζουν πίκρα αλλά απογοήτευση. Ας αποτελέσουν την ηθική καταδίκη για αυτούς που καταπάτησαν τον όρκο τους…στρατιώτες της Χιλής. Ηγήτορες. Ο Ναύαρχος Μερίνο, αυτοδιορισμένος Διοικητής των Ενόπλων Δυνάμεων και ο κύριος Μεντόσα, αυτοδιορισμένος Γενικός Διευθυντής της Αστυνομίας, ένας κόλακας ο οποίος μέχρι χθες υποκρινόταν πίστη και αφοσίωση στην κυβέρνηση.
Αντιμετωπίζοντας αυτά τα γεγονότα, δηλώνω στους εργάτες. Δεν θα παραιτηθώ!
Είναι μια ιστορική στιγμή και θα πληρώσω με τη ζωή μου για την αφοσίωση του λαού μου. Είμαι βέβαιος πως οι σπόροι που φυτεύθηκαν στις αξίες συνείδησης εκατομμυρίων Χιλιανών, θα καρπίσουν. Αυτοί έχουν την εξουσία, αυτοί είναι οι κατακτητές.
Όμως ούτε το έγκλημα, ούτε η βία μπορούν να διακόψουν την κοινωνική εξέλιξη. Η ιστορία είναι δική μας, η ιστορία γράφεται από τους λαούς. Εργάτες της πατρίδας μου, επιθυμώ να σας ευχαριστήσω για την διαρκή σας αφοσίωση για την εμπιστοσύνη σας σε έναν άνθρωπο που απλώς εξέφρασε τη μακρόχρονη αναμονή σας για δικαιοσύνη.
Που υποσχέθηκε να τηρεί το Σύνταγμα και τους νόμους και έτσι έπραξε.
Αυτή την καθοριστική στιγμή, με αυτά τα τελευταία μου λόγια, σας καλώ να διδαχθείτε από αυτό το μάθημα. Το ξένο κεφάλαιο, η ιμπεριαλιστική εξουσία, μαζί με τη ντόπια αντίδραση, καλλιέργησαν το κατάλληλο κλίμα που επέτρεψε στις Ένοπλες Δυνάμεις να διαρρήξουν την παράδοση που δίδαξε ο Στρατηγός Σνέιντερ και συνέχισε ο διοικητής Αράγια, θύματα και οι δύο του ίδιου τμήματος της κοινωνίας που σήμερα περιμένει την ξένη χείρα βοηθείας να το οδηγήσει στην εξουσία και στην υπεράσπιση του πλούτου και των προνομίων του.
Απευθύνομαι ξεχωριστά στις ταπεινές γυναίκες της πατρίδας μας, στους αγρότες που μας πίστεψαν. Στους εργάτες που δούλεψαν παραπάνω, στις μητέρες που αισθάνθηκαν το ενδιαφέρον μας για τα παιδιά τους.
Στους επαγγελματίες πατριώτες, αυτούς που παρανομούσαν με την υποστήριξη των επαγγελματικών ενώσεων, των ταξικών ενώσεων, για να επωφεληθούν από τα προνόμια που παρέχει η καπιταλιστική κοινωνία.
Απευθύνομαι στους νέους της Χιλής, σε αυτούς που τραγουδούσαν, που μετέφεραν την χαρά τους και το αγωνιστικό πνεύμα. Μιλάω στους ανθρώπους, στους εργάτες, στους αγρότες, στους διανοούμενους.
Σε αυτούς που πρόκειται να διωχθούν, γιατί ο φασισμός εδώ και λίγες ώρες είναι παρών με τρομοκρατικές επιθέσεις, ανατινάζοντας γέφυρες, κόβοντας τις σιδηροδρομικές γραμμές, καταστρέφοντας αγωγούς πετρελαίου και αερίου, μπροστά στα μάτια αυτών που είχαν το καθήκον να επέμβουν, αλλά αποδείχθηκαν συνεργοί σιωπώντας.
Η ιστορία θα τους κρίνει. Σίγουρα ο ραδιοσταθμός του Ράδιο Μαγκαγιάνες θα σιγήσει, η ήρεμη φωνή μου δεν θα φτάνει στα αυτιά σας.
Δεν πειράζει, θα εξακολουθείτε να με ακούτε. Θα εξακολουθώ να βρίσκομαι κοντά σας, τουλάχιστον η ανάμνηση μου. Θα με θυμάστε ως έναν άξιο άνδρα, αφοσιωμένο στο έθνος του. Ο λαός πρέπει να αμυνθεί όχι να θυσιαστεί. Να αρνηθεί την υποταγή, την ταπείνωση, την απώλεια των ηθικών αξιών.
Εργάτες της πατρίδας μου. Πιστεύω στην Χιλή και το πεπρωμένο της. Ότι θα ξεπεράσουμε αυτές τις πικρές, γκρίζες ώρες της προδοσίας. Ότι όπως γνωρίζετε, αργά η γρήγορα οι μεγάλες λεωφόροι θα ξανανοίξουν και ο ελεύθερος άνθρωπος θα τις διαβεί για να χτίσει μια καλύτερη κοινωνία.
Ζήτω η Χιλή! Ζήτω ο Λαός! Ζήτω οι εργάτες!
Αυτά είναι τα τελευταία μου λόγια. Είμαι σίγουρος πως η θυσία μου δεν είναι μάταια. Έχω την βεβαιότητα πως θα αποτελέσει τουλάχιστον ένα ηθικό μάθημα για την καταδίκη των κακούργων, των προδοτών, των επιόρκων.”
Η αυθεντική ομιλία στα ισπανικά:
“Seguramente ésta es la última oportunidad en que me pueda dirigir a ustedes. La Fuerza Aérea ha bombardeado las torres de Radio Portales y Radio Corporación.
Mis palabras no tienen amargura, sino decepción, y serán ellas el castigo moral para los que han traicionado el juramento que hicieron… soldados de Chile, comandantes en jefe titulares, el almirante Merino que se ha autodesignado, más el señor Mendoza, general rastrero, que sólo ayer manifestara su fidelidad y lealtad al gobierno, también se ha nominado Director General de Carabineros.
Ante estos hechos, sólo me cabe decirle a los trabajadores: ¡Yo no voy a renunciar!
Colocado en un tránsito histórico, pagaré con mi vida la lealtad del pueblo. Y les digo que tengo la certeza de que la semilla que entregáramos a la conciencia digna de miles y miles de chilenos, no podrá ser segada definitivamente.
Tienen la fuerza, podrán avasallarnos, pero no se detienen los procesos sociales ni con el crimen… ni con la fuerza. La historia es nuestra y la hacen los pueblos.
Trabajadores de mi patria: Quiero agradecerles la lealtad que siempre tuvieron, la confianza que depositaron en un hombre que sólo fue intérprete de grandes anhelos de justicia, que empeñó su palabra en que respetaría la Constitución y la ley y así lo hizo.
En este momento definitivo, el último en que yo pueda dirigirme a ustedes, quiero que aprovechen la lección. El capital foráneo, el imperialismo, unido a la reacción, creó el clima para que las Fuerzas Armadas rompieran su tradición, la que les enseñara Schneider y que reafirmara el comandante Araya, víctimas del mismo sector social que hoy estará en sus casas, esperando con mano ajena reconquistar el poder para seguir defendiendo sus granjerías y sus privilegios.
Me dirijo, sobre todo, a la modesta mujer de nuestra tierra, a la campesina que creyó en nosotros; a la obrera que trabajó más, a la madre que supo de nuestra preocupación por los niños.
Me dirijo a los profesionales de la patria, a los profesionales patriotas, a los que hace días estuvieron trabajando contra la sedición auspiciada por los Colegios profesionales, colegios de clase para defender también las ventajas que una sociedad capitalista da a unos pocos.
Me dirijo a la juventud, a aquellos que cantaron, entregaron su alegría y su espíritu de lucha. Me dirijo al hombre de Chile, al obrero, al campesino, al intelectual, a aquellos que serán perseguidos… porque en nuestro país el fascismo ya estuvo hace muchas horas presente en los atentados terroristas, volando los puentes, cortando la línea férrea, destruyendo los oleoductos y los gaseoductos, frente al silencio de los que tenían la obligación de proceder: estaban comprometidos. La historia los juzgará.
Seguramente Radio Magallanes será callada y el metal tranquilo de mi voz no llegará a ustedes. No importa, lo seguirán oyendo. Siempre estaré junto a ustedes. Por lo menos, mi recuerdo será el de un hombre digno que fue leal a la lealtad de los trabajadores.
El pueblo debe defenderse, pero no sacrificarse. El pueblo no debe dejarse arrasar ni acribillar, pero tampoco puede humillarse.
Trabajadores de mi patria: tengo fe en Chile y su destino. Superarán otros hombres este momento gris y amargo, donde la traición pretende imponerse. Sigan ustedes sabiendo que, mucho más temprano que tarde, de nuevo abrirán las grandes alamedas por donde pase el hombre libre para construir una sociedad mejor.
¡Viva Chile! ¡Viva el pueblo! ¡Vivan los trabajadores!
Éstas son mis últimas palabras y tengo la certeza de que mi sacrificio no será en vano. Tengo la certeza de que, por lo menos, habrá una lección moral que castigará la felonía, la cobardía y la traición.”
Πεπορέ... 