H María Isabel Granda Larco ή απλά Chabuca Granda (Τσαμπούκα Γκράντα) είναι ένας θρύλος, μια τεράστια μορφή για την περουβιανή αλλά και διεθνή μουσική. Είναι «όλο το χρυσάφι και όλα τα κοσμήματά του Περού» όπως αναφέρεται, και η μια από τρείς μεγαλύτερες λαϊκές τραγουδίστριες που έχει «χαρίσει» η χώρα στον κόσμο (μαζί με τη θρυλική εξωτική σοπράνο Yma Sumac, «Το αηδόνι των Άνδεων» όπως την αποκαλούσαν και την υπέροχη τραγουδίστρια της αφροπερουβιανής μουσικής Susana Baca).
Η Chabuca Granda έχει γράψει και πεί δεκάδες πασίγνωστα τραγούδια στους ρυθμούς των κρεολέζικων περουβιανών βαλς και των αφροπερουβιανών ρυθμών. Μεταξύ των πιο γνώστων συγκαταλέγονται τα Fina Estampa, El Puente de los suspiros, José António και το πασίγνωστο διεθνώς «Flor de la canela». Εδωσε νέα πνοή στο βαλς «σπάζοντας» τη συμβατική ρυθμική δομή του. Tα τραγούδια της ήταν εκφραστικά και γραφικά, θυμίζοντας το ρομαντισμό της πανέμορφης γειτονιάς της Λίμα το Barranco με τα όμορφα μεγάλα γαλλικά σπίτια με τις εντυπωσιακές εισόδους και τους χειμωνιάτικους κήπους. Στη γειτονιά αυτή έζησε μεγάλο μέρος της ζωής της και ο Δήμος της περιοχής έχει τοποθετήσει άγαλμά της προς τιμήν της στη φημισμένη γέφυρα-πέρασμα Puente de los Suspiros (από το οποίο πήρε και τον τίτλο του το ομώνυμο τραγούδι της).
Η ιδιαιτερότητα της φωνής της και η γκάμα των έργων της ξεπερασαν τα σύνορα του Περού. Τα τραγούδια και οι συνθέσεις της έχουν ερμηνευτεί από καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο μεταφέροντας και γνωρίζοντας στον κόσμο αυτή την λεπτή και ευαίσθηση έκφραση της μουσικής του Περού.
Η Chabuca Granda συνέχισε να κάνει αισθητή την παρουσία της ακόμα και μια δεκαετία μετά τον θάνατό της όταν ο γνωστός Βραζιλιάνος τραγουδιστής Caetano Veloso χρησιμοποίησε το τραγούδι της Fina Estampa ως τίτλο του δίσκου του που κυκλοφόρησε το 1994.
Το τραγούδι της, “La Flor de la Canela”, ένα περουβιανό βάλς, θεωρείται ένα είδος «ύμνου» για τους Περουβιανούς και ιδιαίτερα τους κατοίκους της Λίμα, τους Limeños (λιμένιος), ενώ ταυτόχρονα είναι και το πιο πολυτραγουδισμένο περουβιανό βάλς παγκοσμίως. Η Chabuca Granda, έχει αφιερώσει αυτό το τραγούδι στην Victoria Angulo de Loyola, μια μιγάδα, κρεολή, γεννημένη στο Barranco στις 21 Ιουλίου 1891, όπου πέρασε τα παιδικά της χρόνια πριν μετακομίσει στο Rímac, όπου παντρεύτηκε. Στο Rimac ήταν που την πρωτοσυνάντησε και η Chabuca Granda. Η ζωή της κρεολής ενέπνευσε την τραγουδίστρια να γράψει το τραγούδι που έμελε να λατρευτεί όσο και ο εθνικός ύμνος της χώρας και να ερμηνευτεί από δεκάδες καλλιτέχνες παγκοσμίως..
Ενα χρόνο χρειάστηκε η Chabuca Granda για να ολοκληρώσει το τραγούδι (Ιανουάριος 1950). Τραγούδησε το “La Flor de la Canela” για πρώτη φορά στη Victoria Angulo στα γενέθλιά της τελευταίας στις 21 Ιουλίου 1950. Η Victoria Angulo πέθανε στις 18 Δεκεμβρίου 1981 όμως το τραγούδι που γράφτηκε γι΄αυτή έμεινε στην αιωνιότητα μαζί με την τραγουδίστρια του.
Τη χρονιά της δημιουργίας του, το 1950, το τραγούδι ερμήνευσε επίσης το Τrío Los Morochucos αλλά χωρίς επιτυχία. Πέρασαν 3 χρόνια για να γνωρίσει την αποθέωση το 1953 με την ερμηνεία του Τrío Los Chamas. Όπως έχει δηλώσει η ίδια η Chabuca Granda, το τραγούδι απογειώθηκε και “αγιοποιήθηκε» πραγματικά με την ερμηνεία του Trio Lοs Chamas (https://www.youtube.com/watch?v=xKG3AEstjDE). Όμως ακόμα και αν είναι έτσι, για πάρα πολλούς, η καλύτερη ερμηνεία όλων παραμένει αυτή της ίδιας της Chabuca Granda.
“La flor de la canela”
Déjame que te cuente limeño, déjame que te diga la gloria
Del ensueño que evoca la memoria del viejo puente, del río y la alameda.
Déjame que te cuente limeño, ahora que aún perfuma el recuerdo,
Ahora que aún se mece en un sueño, el viejo puente, el río y la alameda.
Jazmines en el pelo y rosas en la cara, airosa caminaba la flor de la canela,
derramaba lisura y a su paso dejaba aromas de mistura que en el pecho llevaba
del puente a la alameda menudo pie la lleva
por la vereda que se estremece al ritmo de su cadera.
recogía la risa de la brisa del río
y al viento la lanzaba del puente a la alameda.
Déjame que te cuente limeño, ay, deja que te diga, moreno, mi pensamiento,
a ver si así despiertas del sueño, del sueño que entretiene, moreno, tu sentimiento.
Aspira de la lisura que da la flor de la canela,
Adornada con jazmines matizando su hermosura;
Alfombra de nuevo el puente y engalana la alameda
Que el río acompasará su paso por la vereda.
Y recuerda que…
Jazmines en el pelo y rosas en la cara, airosa caminaba la flor de la canela,
Derramaba lisura y a su paso dejaba aromas de mistura que en el pecho llevaba.
Del puente a la alameda menudo pie la lleva
Por la vereda que se estremece al ritmo de su cadera.
Recogía la risa de la brisa del río
Y al viento la lanzaba del puente a la alameda.
Πεπορέ... 